Sangharsh Bindu

I found a notebook with my late father's hand writing just two day back. For me it was a lost-treasure-found. I oversaw the content and found many notes. Several of them were elaborate. A particular one was a short story based on a real incident in his life. He has narrated his feelings and general atmosphere around him during those days. I think that the story is a mirror that reflects his mind and also the subtle ways, in which he has reacted to his son's adventures. The story also reflects how he has fought over concern arising out of some risks and has replaced it with a welcoming enthusiasm. It also plays a mirror for his son! I am posting the original Marathi script here.

संघर्षबिंदू
विनायक मोरेश्वर दुधगांवकर

संघर्ष हा कथेचा आत्मा असतो. कथेत निर्माण केलेला प्रश्न व त्याची सोडवणूक यावरच कथेचा गोडवा, औत्सुक्य अवलंबून असते. हे कथेचे तंत्र आणि कथेचा मंत्र. महाभारतातील प्रत्येक प्रसंग आणि संपूर्ण महाभारतच त्याचे सार्थ उदाहरण आहे. पण आपल्या ही छोट्याशा सीमित जीवनातही अनेक प्रसंग येत असतात, घडत असतात. ते मोठे नसतात. पण त्याची कथा मात्र बनू शकते हे निश्चीत.

आमच्या प्रसादने (मुलाने) बुलेट घेतली. घेतली ती मद्रास मध्ये. लहानपणी ल्यूना वर तो बसला, माझ्या पूर्वीच्या लॅंब्रेटा स्कूटरवरून तो पुढे उभा राहूनच फिरला. मग सायकल शिकला. मग घरी M50 आली. ती त्याने चालवली. M80 आली. अवंती (ऑटोगियर) आली. आणि त्याच्या आईने ख़ास त्याच्या साठी त्याच्या मामाची इंड सुझुकी घेवून दिली. तेव्हा तो I.I.T. मध्ये M.Tech. करीत होता. पुढे तो टेल्को मध्ये आल्यावर त्याने सुझुकी घरी पाठवली व नवे सुझुकी फिएरो घेतली. मोठे भारदस्त वाहन. भरपूर वापरले आणि Ph.D. साठी मद्रासला गेल्यावर ते मद्रासला नेलेले इकडे आणले व दिले. सायकल वापरीत होता. पण वाहन न वापरण्याचा उत्साह ओसरला असावा. प्रसादचा एक दिवस फोन.

"बाबा, मी बुलेट घेतोय. आई, ऐकतेयस ना?"
"किंमत किती?" मी.
"एकूण ८० हजार पडतील," प्रसाद.
मी गप्प. फोनवर त्याची आईशी चर्चा. मी गप्पच.
"बाबा बोलत का नाही? गप्प का?" प्रसाद.
मी हसतच सांगितले "कर्ज काढून तू घेतोस, घे. हे धाडस तरूणपणातच शोभते." वगैरे वगैरे.

प्रसादने बुलेट घेतली. तो कुठे कुठे गेला हे फोन वरून कळायचे.

६ फेब्रुवारी २००४. प्रसाद आज मद्रास वरून निघणार असे फोनवर काही दिवस आधी बोलला होता. सकाळ पासून त्याचा फोन असा नव्हताच. मी ही दोन तीन वेळा फोन केला होता पण फोन लागत नव्हता. लागला तेव्हा कळाले, तो मद्रासहून निघाला आहे. सकाळी लवकर. फक्त... बुलेटने निघाला आहे!

वार्ता घरात पसरली. किती मोठे अंतर. नवीन गाडी. एकटा येणार? वगैरे वगैरे. M80 वरून फार तर एका खेपेत मिरज, कवठे, तासगांव, भिलवडी, आष्टे, वडगांव करून परत गंगानगरी आलो की मोठा प्रवास केला असे मानणारे आम्ही. विचारानेच छाती दडपून जावी. झाले! सर्वच अस्वस्थ झालो.

सायंकाळी त्याने चित्रदुर्ग मधल्या एका हॉटेल मध्ये मुक्काम केला. दुसरे दिवशी सकाळी सव्वासहा वाजता मी त्याला फोन करून उठवले. तेथून हुबळी-धारवाड, बेळगांव व निपाणी मार्गे सहा पर्यंत सहजीवनमध्ये, असे त्याचे नियोजन. दुपारी फोन आला की हुबळीत जेवण केले आहे आणि तिथून निघतो आहे.

बेळगांव मध्ये पोचलो असा चार वाजता फोन. पुढचा फोन साडेसहा वाजता. "मी निपाणीजवळ आलो आहे. उशीर झाला आहे. वाटेत छोटासा अपघात झाला होता. मला व गाडीला काही झाले नाही. रस्ता ओलांडणार्‍या गुरांच्या कळपाला ट्रकने धडक दिली होती. आल्यावर सविस्तर सांगतो."

सायंकाळी अप्पा नुली आलेले, मिलिंदही आलेला. प्रथम मीही कशाला हे धाडस केले म्हणणारा. मात्र नंतर मीही पेढे आणले. हार सूर्यवंशी मेस्त्रींनी आणला. आरतीची तयारी केली. कशाला हे धाडस केले हा सर्वांचा सूर मी थांबविला व आता तो इतक्या लांबून येतो आहे, त्याच्या धाडसाचे कौतुक करुया म्हणून सांगितले. प्रसाद तसा उशीरा आला. पण त्याचे उचित स्वागत आम्ही केले. 'नवी बुलेट' हार परिधान करून आमच्या घरात विसावली. आम्हालाही आनंदाचे भरते आले.

प्रसादने प्रवास फार व्यवस्थित केला होता. गती नाही. ६०-७० किलोमीटर नंतर थांबायचे. काहीतरी खायचे असल्यास खायचे. दुपारी थोडी विश्रांती. त्यामुळे तो आला तेंव्हा फारसा कंटाळलेला, थकलेला नव्हता. कशाला धाडस हा संघर्षबिंदू संपला होता. उकल ही झाली होती.

(11/02/2004)

*** ***

Sunset at Ganapatipule

It's not every day we find a clear sky over the western ghats during evenings. In this trip to Ganapatipule (Ratnagiri District, M.S.), I was certainly lucky to be able to click a few nice snaps of the sun just before it set into the sea. Posted below is the outcome of the shooting session.

Honey Bee

Honeybees busy as ever.

Venue: Gumbaz Garden, Shrirangapattanam (Mysore), Karnataka

Understanding Mahābhārat 1

The following thoughts are the translated extracts from the chapter on the life of Maharshi Vedavyās by Shri Pandurang Shastri Athavale. His discourses on ten most significant contributors of ancient Indian literature are published in the Marathi book 'Rishi-Smaran'. I am going to make an effort to update this 'Understanding Mahābhārat' series with the thoughts of various thinkers and historians about this great epic in subsequent episodes. Given the nature of this portal, I will not be able keep the posts in this series continuous. So I have created a link to this series from where all the articles will be accessible to the reader along with the course of publishing the posts. The link is put on the side column.


Maharshi Vedavyās wrote purān and Mahābhārat. But unlike purān, Mahābhārat is a historical document. The vast document and its events have mesmerised the whole world. Dr. Winternids says, "No literature produced in this world is a match for Mahābhārat." If I state the same, you will say that a brahmin will certainly endorse another brahmin. Here it is not me but it is a statement by Dr. Winternids. He says, "We will not find any event in the history of universe that will match the enormity of Mahābhārat."

The history documented by Vedavyās has positivity and spontaneity. Take a case of Bhishma, or of Krishna or even Draupadi. None retracts from his or her chosen path. Every one is strong willed. In this document, the author has chronicled the lives of people who have not lost balance even when their life is in enormous danger. Nobody's mind sways in difficult situations nor anybody dishonors his or her word. Incredible! Mahābhārat is full of lives spent while enduring pains and sorrows. Maharshi Vālmiki's Rāmāyan too has pain and sorrow in it. But his portrayal is more divine or godly. It sounds less human. Whereas, the depiction of pain and sorrow by Vedavyās in Mahābhārat is human.

Flock of Black-headed Ibis

Tracking a flock of Black-headed Ibis (Threskiornis melanocephalus) with the camera in the riverside Ichalkaranji.

Sunset photographs

Sunset over the River Panchaganga at Ichalkaranji

Kisi Ki Muskurahaton Pe by Mukesh

My all time favorite song...

MUKESH - Kisi Ki Muskurahaton Pe

(Kisiki muskuraahaton pe ho nisaar
Kisika dard mil sake to le udhaar
Kisike waaste ho tere dil mein pyaar
Jeena issi ka naam hai) -2

(Maana apni jeb se fakeer hain
Phir bhi yaaron dil ke ham ameer hain) -2
Mitte jo pyaar ke liye woh zindagi
Jale bahaar ke liye woh zindagi
Kisi ko ho na ho hamein to aitbaar
Jeena issi kaa naam hai

(Rishta dil se dil ke aitbaar ka
Zinda hai hameen se naam pyaar ka) -2
Ke mar ke bhi kisi ko yaad aayenge
Kisi ke aansuon mein muskuraayenge
Kahega phool har kali se baar baar
Jeena issi kaa naam hai
Kisiki muskuraahaton pe ho nisaar..

Source

Diwali greetings

As I am living through the morning of Diwali (Deepavali), I can't help but remember again and again the conversation I had with my father on the Diwali eve three years ago. While discussing about the festivals and their possible origins, he also talked about the Diwali. He said, "Like a little lamp lightens its little surroundings, a row of little lamps lightens a larger surroundings. Similarly an human being can lighten his surroundings; whereas an organised act - metaphor to numerous lamps organised in rows - can enlighten the universe." I couldn't agree less! I spent almost a week with him, a complete one without any other disturbance. What I mean by disturbance is that I was left with little energy to leave home, mainly to meet friends or for aimless wandering, due to high fever. The week later turned out to be my last acquaintance with him. All the while during Diwali I was cursing the fever. After that Diwali, I could only thank that 'untimely' fever which left me with my father's company!

I probably got deviated from what I really wanted to write. I logged in in order to wish all a happy, prosperous and safe Diwali. :-) I clicked the photograph in the greeting, which I have posted below, last evening after we placed lamps in front of our house at Ichalkaranji. The lamp is put on the back of a little earthen camel beautifully decorated with silk clothing, strings and a tiny bell around its neck. I hope the readers will like it. I have borrowed the message from the greeting sent by my friend Shri Jayant Pethe. I thank him for the greeting.



With this thought and also with the thought of a lamp spreading light to its surroundings, I sign off.

How men and women think

Today afternoon I received this mail from a friend asking me about my opinion about what a gift to her friend's fiance could be. The question and answers got to an interesting level and I decided to post this exchange here after seeking permission from her. This is how the conversation proceeded.

My friend:

"One of my friends is going to meet her fiance. He is of your age. She needs ideas of what to gift him. He is sober and likes traditional things like you. As far as what she has told me, his nature matches with yours. So tell me your ideas of any gift you would like to receive. :D

It's very urgent. So please tell me by tonight as per Indian time.

Cheers."

Prasad:

What's his nationality? Since you are sitting at across seven seas, I get this doubt! :D
Anyway, for sake of a quick answer I assume your friend is in India and her fiance is Indian. :-)

• Let her not buy an expensive gift.
• It can be something which he can keep with him or on the work table. e.g. pen, pen-set, pen stand, a photo frame (without photo or with a photo of his parents/family). Frame without photo will give him a subtle hint. He will invariably put her photo there. :D
• A greeting - handmade - does wonders.
• I also think of a ready made greeting with a personal message. Without a personal message, it may become mere a formality. Bigger the message more the positive impact!

Let me not confuse you with too many options. So I conclude. Wish your friend all the best on my behalf.

Warm regards"

My friend:

"wowwwwwwwwwwwwww :D

Sure. Thanks a lot.
By the way, just curious... why not an expensive gift? I told her get an expensive leather wallet for him. :D"

Prasad:

"Buying an expensive gift might give the guy impression that the girl is trying to show off her wealth, especially when the girl's family is better off financially than the guy's family. It will be a big turn off. I mean at least for me if I am pushed in such situation. Any way, the intentions, innocent or otherwise, become very clear by seeing how the girl presents the gift. :-) If the guy is convinced that there is no hidden purpose behind the expensive gift, he will accept it gleefully; he'll accept rather anything that comes for free. But I guess it is very subjective. :-)

Wallet itself is not a very expensive thing. Then wallet is not a gift I am very much fond of. Though I gladly received it when my sister gifted one to me.:D See, guys can be like that too!

Before that she had found my wallet in a weathered condition and had not sifted through it, thankfully so.

PS: This is becoming an interesting piece of article. Can I post it on my blog?"

My friend:

"Yes, yes! Sure!! :D Actually I have some more doubts since this very much reveals how men and women think.

For our subject, the guy lives in Delhi but is damn rich. My friend is from middle class. She says that she doesn't want to impress him an all, but gift him something which he will cherish for a long time. He also has told her, it seems, that he likes old things, like antique stuff. She is also thinking of a hand watch pretty much like the one Gandhiji used to have. But I influenced her with my wallet ideas. She is also thinking of the photo frame now. :D Her Mom suggests a shirt. :D Poor girl! But yes, you can write a blog post about this.

It's interesting to know how men and women think and also to know how men from different age group think. I guess you are from the next generation to me and my generation guys have different tastes as much as I see."

Prasad:

"Correction: I belong to a previous generation than that of yours. :D

Given the relatively humbler economical background of the girl, I believe she should not at all buy anything that is expensive for him. For once, the idea of an expensive gift for a rich is too much to afford for a middle class girl. Something like Rs 5999 for an Italian leather wallet! Middle class person will think of it as an obscene price. But given the situation of the girl, she will not find it that high and will try to stretch her finances and will end up in buying. Will that impress the guy? I am not sure. I believe a gift with a very personal touch, a gift which the girl has actually spent time with will be most valuable to the guy. The guy will remember it and preserve it for its shear simplicity.

Shirt is a common gift. There is a purpose behind gifting cloths to the would-be son-in-law which is to offer something that is utterly essential and also is very intimate. Cloths fulfill the purpose by fitting close to the body and also covering them. A kind of abstract idea. It is a very good one but is a common one. Well off guys have a lot of shirts, Ts, jeans at their disposal and they don't care for more unlike girls, who will be swept off their feet if they are presented with a sari or a beautiful dress. I don't want to label any of such inclinations good or bad, but this difference exists for sure. The shirt with other dress material can always be presented to the guy after the marriage."

My friend:

"Agreed. :D Perfect! :)"

I must thank my friend for allowing me to post this conversation here, which I have done before posting this and also am doing it here. Thank you! :-)

eka mulaachi goshT

गेले अनेक दिवस डोक्यात एक कल्पना घोळत होती. ती म्हणजे दुसरी तिसरीत असताना अभ्यास न करणे, व्रात्यपणा करणे आणि त्याचा परिणाम म्हणून बाईंकडून किंवा सरांकडून रागावून घेणे अथवा छड्या खाणे, ही नित्याचीच बाब असते. हो, हो! माझा स्वत:चाही अनुभव कमी अधीक प्रमाणात असाच काहीतरी आहे. मान्य करायला काय हरकत आहे! तुमचा काय वेगळा होता काय? असो. तर मी म्हणत होतो की असे असताना शाळेबद्दल थोडीशी संमिश्र भावना लहानपणी असायची. त्याबद्दल दोन ओळी लिहायच्या असा विचार मनात घोळत होता. काल रात्री त्याला मूर्त स्वरुप द्यायचे ठरवले आणि त्या 'दोन ओळी' लिहून पूर्ण केल्या. त्या अशा...

एका मुलाची गोष्ट

ती पाहताच माझी शाळा
हृदयी जो धडका भरला
जणू बांधची वाटे फुटला
उरलेला धीरची सुटला

कारण की आठवते मजला
काही घोटाळाची झाला
गणिती पाठची दिधला
बाईंनी सोडविण्याला

खेळ-बाहुल्ल्या मधुनी
करण्याचा राहूनी गेला
नाही कारण द्यायायाला
काही उपाय नाही उरला
उरलेला धीरची सुटला

तो इतिहासाचा तास
तिथे सनावळी अनेक
पण स्मरणी नसेची एक
पडे प्रसंग समोर बाका
वर्गी गनिमाचाची धोका
हुरहूर वाटे मजला
उरलेला धीरची सुटला

दिले व्याकरणाचे पाठ
म्हणी घोका हा गृहपाठ
दिसे गुरुजींची छडी ताठ
म्हणती डोके हे की माठ?
आता तिच्याशी माझी गाठ
कसे उत्तर द्यावे त्यांला
प्रश्न भलता अवघड बनला
उरलेला धीरची सुटला

तोवर मज आठवली
ती देशपांड्यांची मनुली
अन वळलेली पाऊले
अलगद अशी थबकली

थांबूनी तेथे क्षणभर
शाळेकडेची वळली
तशी छडीची नी बाईंची
आठवण मागे सरली

पण हाय घातची झाला
वर्गाच्या दाराशीच
गुरुजींची पडली गाठ
ते पटकन झाले पुसते
अभ्यास करितशी का रे?
का हालवितो मुंडी नुसते?
का मुखीचा चंबू झाला?
मग मार असाची मिळाला
वाटे नकोची कळो कुणाला!

पण मनात मनुची गोष्ट
करी छडीचा घावही मस्त
असे म्हणून आत मी शिरलो
नकळत बाईंशीची भिडलो
मग क्रुद्ध बाईंनी केला
माझ्या पितरांचा उद्धार
समोर दिसला मजला
दिवसाचा भागाकार

कोप-याकडे मी वळता
सभोवार नजर ती फिरली
नजरेसच नाही पडली
ती देशपांड्यांची मनुली
कुठूनी बुद्धी सुचली
आणि शाळेवर मी आलो
झाला मोठा पश्चाताप
वर मनुचा राग अमाप

धरता धरता अंगठे
अश्रूंचा झाला पात
बैठका ही काढीवल्या
अहो मोजूनी त्याही सात
सारी पोरं फिदीफिदी हसली
इथे आमची स्वारी रुसली

मनु होती काल म्हणाली
आणीन हलवा उद्या डब्यातूनी
आणि ताईनी दिली तर
दोन मोरपिसे वहीतूनी

आज ती आलेली नाही
हलवान पिसे ही नाही
वर होई कानांची अन्
तळहातांची लाही लाही

थोड्या अवधी नंतरी
बाकावरी मोर्चा आमचा बसला
तिथे पिटपाट जनू फुदकला
कानी लागोनी हळुची म्हणाला
छकुली पहा ती लेल्यांची
बोलाविती आहे तुजला

तोवरी छोट्या सुट्टीची
घंटा ती घणघणली
आज डब्यात जम्मत आहे
धावत येता म्हणाली छकुली

ती अन् मी अन् जनू
बाहेर पाणी प्याया निघालो
भागाकारातील बाकी
नकळत विसरून गेलो
नकळत विसरून गेलो

***

Lessons from Purana

Purāna are the holy scriptures in the Hindu philosophy. They are collections of numerous stories about lives of different people or Gods. Each of them suggests one or more lessons about the life. Each mortal being is expected to keep these lessons in mind at ever juncture of his life. But if one asks what exactly is the sum total or the gist of all the lessons from Purāna, then he can be told that:

अष्टादशपुराणानां सारं व्यासेन कीर्तितम्।
परोपकार: पुण्याय पापाय परपीडनम्॥

अर्थात्
महर्षी व्यासांनी सर्वांपर्यंत पोहोचविलेल्या सर्व अठरा पुराणांचं सार केवळ दोनं तत्वात सामावलं आहे.
दुस-याला मदत करणं हे पुण्य आणि दुस-याच्या पीडेचे कारण बनणं हे पाप.

In English,

Only two sentences can sum up the eighteen Purāna by Maharshee Vyās.
To help others is the divine deed. To be the source of trouble for others is the sin.

My portrait photography

I have uploaded some portrait photographs in the album on picasaweb. These photos are taken by various cameras ranging from the basic VGA camera phones to the digital SLRs over a period of a few years. I have tried to catch the expressions of the people around me as candidly as possible. I have not tried to set any particular criterion. But certainly these are the photos where I have applied an extra thought while clicking. You can watch the photos as a slide show by clicking on the thumbnail given below. I will keep uploading newer portraits in future.

khel khel mein thaa ek raajaa

Shri Mangesh Padgaonkar is one of the most celebrated contemporary poet in Marathi Literature. His poems usually have a touch of humor and a philosophy towards life; that is of living it well and to its fullest. He also has composed some serious poems and his भातुकलीच्या खेळामधली is one among the top. This poem is immensely popular among youths and veterans alike. This poem was immortalized by the voice of Shri Arun Date and the music by Shri Yashwant Deo. Many of us grew listening to this Arun Date's song, as we referred to this poem, without much pondering over its intense meaning. Since when I have understood the meaning of this melodious song, I have felt the desire to translate it to either English or Hindi language. In the evening, when I almost decided to take up the task, I realized that, with my present mood, I had preferred Hindi over English for this particular poem. I felt that I would convey the feelings in the poem more easily in Hindi. While doing so, I have taken the liberty of using different expressions than those used in the original poem. But I have kept the theme same as the original every where in the poem. As I conclude my preface, I hope to have given justice to the poem to the best of my ability.


खेल खेल में था एक राजा और एक उस की रानी,
अधूरा रह गया खेल रह गयी अधूरी एक कहानी

राजा कहता 'मैं तो हूँ तेरे प्रेम का प्यासा भूखा
जुड़ी हुयी है मेरे भाग्य से तेरे हाथ की रेखा'
यह सुन के क्यों आया रानी के नयनो में पानी?

रानी सोचके कहती देखते दूर दूर का तारा
'नहीं है मैंने सोचा हो कल दूजे नगर का फेरा'
किंतु राजा देर से समझा गूढ़ अटल यह बानी!

राजा पूछे उससे 'क्यों दो जीव मिलते हैं?
खिलने से पहले ही क्यों कुछ फूल बिखर जातें हैं?'
इन प्रश्नों का कोई उत्तर दे नहीं पायी रानी

क्या रानी ने छलके आंसू जाते नगर से कुछ दूर?
क्या राजा सह पाया सदमा देखके सपने चूर?
समय के साथ हवा में फहली एक उदास विरानी

खेल खेल में था इक राजा और एक उस की रानी,
अधूरा रह गया खेल रह गयी अधूरी एक कहानी

*** ***
राग : वृंदावनी सारंग (नादवेध)
मूल मराठी कविता के संगीत के आधार पर गायी जा सकती है |
*** ***
bhatukalichya khela madhali English translation interpretation
मंगेश पाडगांवकर

ChoTese jeevan - Madhushala

'Chotese jeevan' from madhuṣālā by Harivansh Rai Bachchan

सुमुखी तुम्हारा सुंदर मुख ही मुझको कंचन का प्याला
छलक रही है जिसमें माणिक रूप मधुर मादक हाला,
मैं ही साकी बनता मैं ही पीने वाला बनता हूँ
जहाँ कहीं मिल बैठे हम तुम वहीं गयी हो मधुशाला |
***
छोटेसे जीवन में कितना प्यार करूँ, पी लूँ हाला,
आने के ही साथ जगत में कहलाया 'जानेवाला',
स्वागत के ही साथ विदा की होती देखी तैयारी,
बंद लगी होने खुलते ही मेरी जीवनमधुशाला |
***
कवी हरिवंशराय बच्चन (मधुशाला)

Sarvātmakā Sarveshwarā - English interpretation

'Sarvātmakā Sarveshwarā' was written by noted Marathi poet V. V. Shirwadkar alias Kusumāgraj. This poem is a prayer which urges the supreme being for the enlightenment and upliftment of one's self and it is rendered by Kach, the son of Bruhaspati, on behalf of Devayāni in the play "Yayāti āNi Devayāni" (1966). The play is based on a famous tale from Mahābhārata. This prayer is a fallout of an incident as portrayed in the climax of the play; when Yayātee, having lost his youth and vitality due to a curse by Devayāni, is lying weak and pale on the ground. Kach urges Devayāni to reconcile her anger and in turn makes her agree to forgive Yayāti and to give him back his youth. Kach prays:

सर्वात्मका सर्वेश्वरा
गंगाधरा शिवसुंदरा
जे जे जगी जगते तया
माझे म्हणा, करूणा करा ||

आदित्य या तिमिरात व्हा
ऋग्वेद या हृदयात व्हा
सृजनत्व द्या, द्या आर्यता
अनुदारिता, दुरिताहरा ||

The prayer is an invocation and in the play it is rendered as the sanjeevani mantra. I have tried to interpret the poem in English prosaic form as it is the best I could arrive at. I am aware that it is difficult to call the lines typed below as verses. Never the less I have made every effort to be as conforming as possible to the original meaning of 'Sarvātmakā'.



Oh, you the one, who is infinitely wise
One, whom each mortal being worships
One, who bears holy Ganga upon his head
Oh my magnificent and divine Shiva, I pray to you.

I am a small element living in this universe
This universe is your kingdom and you are the ruler
You are the one who owns all its living creatures
I pray to you to look at them, have mercy at them
They may be doing good, they may be doing bad
Own them, and their ignorance, and save them.

Today the darkness has surrounded this universe
Oh Shiva, how can you see such sorrow and the plight?
I pray to you to be the Sun to show me the light
Enlighten me by teaching the principles and values of life
By the way of reinstating them in my heart
Give me the ability to do good and see good
Give me the courage, the strength and the power
And in turn make me a virtuous living being.

Oh, you the one who has conquered the evil
And the irrationals and the selfish and the cruel
Oh, you the one who has always sided with the good over the bad
I pray to you.

*** ***

शब्द: वि. वा. शिरवाडकर (कवी कुसुमाग्रज)
संगीत व स्वर: पं. जितेंद्र अभिषेकी
राग: भैरवी
नाटक: ययाति आणि देवयानी (१९६६)

*** ***

yeh dil yeh paagal dil meraa by Ghulam Ali

This beautiful Urdu gazal has some words which have kept me guessing about what they stand for and also have made me wonder if I have spelled them correctly. I have highlighted them with red colour. I will be grateful if someone tells me the significance and the correct spelling of these words through the comment box displayed below the post.

ये दिल ये पागल दिल मेरा
क्यों बूझ गया? आवारगी ...
इस दश्त में इक शहर था
वो क्या हुआ? आवारगी ... ||१||

कल शब मुझे बेशक्ल की
आवाज ने चौंका दिया
मैंने कहा, 'तू कौन है?'
उसने कहा, 'आवारगी' ... ||२||

इक तू कि सदियों से मेरे
हमराह भी, हमराज भी
इक मैं कि तेरे नाम से
लायाश ना, आवारगी ... ||३||

ये दर्द की तन्हाईयाँ
ये दश्त का वीरां सफर
हम लोग तो उकता गए
अपनी सुना, आवारगी ... ||४||

लोगों भला ऊस शहर में
कैसे जियेंगे हम
जहाँ, हो जुर्म तन्हा सोचना
लेकिन सजा, आवारगी ... ||५||

इक अजनबी झौंके ने जब
पूछा मेरे ग़म का सबब
सेहरा की भीगी रेत पर
मैंने लिखा, आवारगी ... ||६||

कल रात तन्हा चाँद को
देखा था मैंने ख़्वाब में
मुहसीन मुझे रास आयेगी
शायद सदा, आवारगी ... ||७||

ये दिल ये पागल दिल मेरा
क्यों बूझ गया? आवारगी ...
इस दश्त में इक शहर था
वो क्या हुआ? आवारगी ... ||

*** ***

स्वर : गुलाम अली

*** ***



*** ***
ye dil ye pagal dil mera

bhatukalichya-khelaa-madhali

भातुकलीच्या खेळामधली राजा आणिक राणी
अर्ध्यावरती डाव मोडला, अधुरी एक कहाणी

राजा वदला, 'मला समजली, शब्दावाचून भाषा
माझ्या नशिबासवे बोलती तुझ्या हातच्या रेषा'
का राणीच्या डोळा तेव्हा दाटुनि आले पाणी?

राणी वदली बघत एकटक दूरदूरचा तारा
'उद्या पहाटे दुस-या वाटा, दुज्या गावचा वारा'
पण राजाला उशिरा कळली गूढ अटळ ही वाणी!

तिला विचारी राजा,'का हे जीव असे जोडावे?
का दैवाने फुलण्याआधी, फूल असे तोडावे ?'
या प्रश्नाला उत्तर नव्हते, राणी केविलवाणी

का राणीने मिटले डोळे दूर दूर जाताना ?
का राजाचा श्वास कोंडला गीत तिचे गाताना ?
वा-यावरती विरून गेली एक उदास विराणी

भातुकलीच्या खेळामधली राजा आणिक राणी
अर्ध्यावरती डाव मोडला, अधुरी एक कहाणी

*** ***

शब्द : मंगेश पाडगावकर
संगीत : यशवंत देव
स्वर : अरुण दाते
राग : वृंदावनी सारंग (नादवेध)

*** ***



*** ***
bhaatukalichyaa, Mangesh Padgaonkar, Padgavkar, Yashawant Dev, Deo, Arun Date
*** ***
I have translated this song in Hindi.
Click here to read the translation.

Chennai Flowershow 2009

Flower exhibition at YMCA Grounds, Royapetta, Chennai

mujhse biChad ke - Jagjit Singh

मुझ से बिछड के खुश रहते हो
मेरी तरह तुम भी झूठे हो

इक टहनी पे चाँद टिका था
मैं यह समझा तुम बैठे हो

उजले उजले फूल खिले थे
बिल्कुल जैसे तुम हसते हो

तुम तनहा दुनिया से लडोगे
बच्चों सी बातें करते हो

मुझ से बिछड के खुश रहते हो ...

*** ***

स्वर: जगजीत सिंह (सहेर)

*** ***



*** ***
saher

yeh daulat bhi le lo - Jagjit Singh

यह दौलत भी ले लो, यह शौहरत भी ले लो
भले छीन लो मुझ से मेरी जवानी
मगर मुझ को लौटा दो बचपन का सावन
वह कागज़ की कश्ती, वह बारीश का पानी

मुहल्ले की सब से पुरानी निशानी
वह बुढिया जिसे बच्चे कहते थे नानी
वह नानी की बातों में परियों का डेरा
वह चेहरे की झुरियों में सदियों का फेरा
भुलाएँ नहीं भूल सकता है कोई
वह छोटी सी रातें, वह लंबी कहानी

कडी धूप में अपने घर से निकलना
वह चिडिया, वह बुलबूल, वह तितली पकडना
वह गुडिया की शादी पे लडना झगडना
वह झूलों से गिरना, वह गिर के संभलना
वह पीतल के छल्लों के प्यारे से तोहफे
वह टूटी हुयी चूडियों की निशानी

कभी रेत के ऊँचे टीलों पे जाना
घरौंदे बनाना, बनाकर मिटाना
वह मासूम चाहत की तसवीर अपनी
वह ख्वाबों खिलौनों की जागीर अपनी
ना दुनिया का गम था, न रिश्तों के बंधन
बडी खूबसूरत थी वह जिंदगानी

यह दौलत भी ले लो, यह शौहरत भी ले लो
भले छीन लो मुझ से मेरी जवानी
मगर मुझ को लौटा दो बचपन का सावन
वह कागज़ की कश्ती, वह बारीश का पानी

*** ***
स्वर: जगजीत सिंह

*** ***



*** ***
वो कागज की कश्ती, yeh doulat bhi le lo

hum tere shahar mein aaye hain - Ghulam Ali

हम तेरे शहर में आयें हैं मुसाफिर की तरह
सिर्फ़ इक बार मुलाक़ात का मौका दे दे ...

मेरी मंजील है कहाँ, मेरा ठिकाना है कहाँ?
सूबह तक तूझ से बिछड कर मुझे जाना है कहाँ?
सोचने के लिए इक रात का मौका दे दे ...

अपनी आंखों में छूपा रखे हैं जुगनू मैंने
अपनी पलकों पे सजा रखे हैं आंसू मैंने
मेरी आंखों को भी बरसात का मौका दे दे ...

आज की रात मेरा दर्द-ऐ-मुहब्बत सुन ले
कपकपाते हुए होठों की शिकायत सुन ले
आज इज़हार-ऐ-ख़यालात का मौका दे दे ...

भूलना था तो ये इकरार किया ही क्यों था?
बेवफा तू ने मुझे प्यार किया ही क्यों था?
सिर्फ़ दो चार सवालात का मौका दे दे ...

हम तेरे शहर में आयें हैं मुसाफिर की तरह
सिर्फ़ इक बार मुलाक़ात का मौका दे दे ...

*** ***

गीत: कैसर उल जाफरी
स्वर: गुलाम अली

*** ***


*** ***
Ghulam Ali, Qaiser Ul Jafri, hum tere shahar mein aaye hain musafir ki tarah

saanga kasa jagaayach - Mangesh Padgaonkar

सांगा कसं जगायचं?
कण्हत कण्हत की गाणं म्हणत
तुम्हीच ठरवा!

डोळे भरून तुमची आठवण
कोणीतरी काढतंच ना?
ऊन ऊन दोन घास
तुमच्यासाठी वाढतंच ना?
शाप देत बसायचं की दुवा देत हसायचं
तुम्हीच ठरवा!

काळ्याकुट्ट काळोखात
जेंव्हा काही दिसत नसतं
तुमच्यासाठी कोणीतरी
दिवा घेऊन ऊभं असतं
काळोखात कुढायचं की प्रकाशात उडायचं
तुम्हीच ठरवा!

पायात काटे रुतून बसतात
हे अगदी खरं असतं,
आणि फुलं फुलून येतात
हे काय खरं नसतं?
काट्यांसारखं सलायचं की फुलांसारखं फुलायचं
तुम्हीच ठरवा!

पेला अर्धा सरला आहे
असं सुद्धा म्हणता येतं
पेला अर्धा भरला आहे
असं सुद्धा म्हणता येतं
सरला आहे म्हणायचं की भरला आहे म्हणायचं
तुम्हीच ठरवा!

सांगा कसं जगायचं?
कण्हत कण्हत की गाणं म्हणत
तुम्हीच ठरवा!

*** ***
शब्द: मंगेश पाडगांवकर

bebasi jurm hai - lyrics

बेबसी जुर्म है, हौसला जुर्म है
जिंदगी तेरी इक इक अदा जुर्म है ॥

ऐ सनम तेरे बारे में कुछ सोचकर
अपनी बारे में कुछ सोचना जुर्म है ॥

याद रखना तूझे मेरा इक जुर्म था
भूल जाना तूझे दूसरा जुर्म है ॥

क्या सितम हैं कि तेरे हसीं शहर में
हर तरफ गौर से देखना जुर्म है ॥

*** ***
शायर:
स्वर: जगजीत सिंह
अल्बम: In Search

*** ***

konas thauk kasa

कोणास ठाऊक कसा पण सिनेमात गेला ससा
सश्याने हलविले कान, घेतली सुंदर तान ... सा नि ध प म ग रे, सा रे ग म प sss
दिग्दर्शक म्हणाला "वा वा", ससा म्हणाला "चहा हवा!"

कोणास ठाऊक कसा पण सर्कशीत गेला ससा
सश्याने मारली उडी, भर भर चढला शिडी
विदूषक म्हणाला "छान छान", ससा म्हणाला "काढ पान!"

कोणास ठाऊक कसा पण शाळेत गेला ससा
सश्याने म्हंटले पाढे ... बे एकं बे बे दोनी चार बे त्रिक सहा, बे चौक आsssठ
सश्याने म्हंटले पाढे घडघड वाचले धडे
गुरूजी म्हणाले "शाब्बास", ससा म्हणाला "करा पास!"

कोणास ठाऊक कसा पण शाळेत गेला ससा

*** ***
गीत: राजा मंगळवेढेकर
स्वर: शमा खडे
संगीत: पं. श्रीनिवास खळे

*** ***

music @ dhingana.com

*** ***

to kya baat ho...

बेहोश पडे हम सोचते हैं कि
इक सपना दिख जाये तो क्या बात हो ...

फूलों के संग इक खिलता चेहरा
जो मुस्कराये तो क्या बात हो ... ||

वो नाजूक हथेली आँगन हमारे
मेंहदी भर आये तो क्या बात हो ...

हाँथों में सजे खिलखिलाते कंगन
गुनगुनायें इधर भी तो क्या बात हो ... ||

परदानशीन का हटकर वो परदा
चाँद दिख जाये तो क्या बात हो ...

जालिम ये नजर इस प्यासे दिल के
पार हो जाये तो क्या बात हो ... ||

हाय... ये घने लहेराते गेसू
तनिक छाँव दिलाये तो क्या बात हो ...

इन लब्जों का झरना सुनसान बगीचा
जन्नत बनाए तो क्या बात हो ... ||

बल खाती जवानी सपने में मुझ को
हसीं सफर ले जाये तो क्या बात हो ...

ऐ माशूका तेरे ज़ानों पे आखरी
बीत जाये दो लम्हें तो क्या बात हो ... ||

पल भर का सपना पल भर के लिए
उनके सपने में आये तो क्या बात हो ...

पल भर की कहानी पल भर में कोई
उनको सुनाये तो क्या बात हो ... ||

*** ***

tere khushaboo mein base khat by Jagjit Singh

तेरे खुशबू में बसे ख़त मैं जलाता कैसे?
प्यार में डूबे हुये ख़त मैं जलाता कैसे?
तेरे हाथों के लिखे ख़त मैं जलाता कैसे?

जिन को दुनिया की निगाहों से छुपाये रखा,
जिन को इक ऊम्र कलेजे से लगाए रखा,
दिन जिन को जिन्हें इमान बनाए रखा ...

जिन का हर लब्ज मुझे याद पानी की तरह,
याद थे मुझ को जो पैगाम-ए-जुबानी की तरह,
मुझ को प्यारे थे जो अनमोल निशानी की तरह ...

तूने दुनिया की निगाहों से जो बचकर लिखे,
साल-हा-साल मेरे नाम बराबर लिखे,
कभी दिन में तो कभी रात को उठकर लिखे ...

तेरे खुशबू में बसे ख़त मैं जलाता कैसे ...
प्यार में डूबे हुये ख़त मैं जलाता कैसे ...
तेरे हाथों के लिखे ख़त मैं जलाता कैसे ...
तेरे ख़त आज मैं गंगा में बहा आया हूँ,
आग बहते हुये पानी में लगा आया हूँ।।

*** ***
शायर :
स्वर : जगजीत सिंह

*** ***



*** ***
ग़ज़ल, नज्म, Revival With Jagjit Singh, 1993

kuchh na kuchh to jaroor honaa hai - by jagjit singh

कुछ ना कुछ तो जरूर होना है,
सामना आज उनसे होना है।

तोडो फेंको रखो, करो कुछ भी,
दिल हमारा है क्या खिलौना है?

जिंदगी और मौत का मतलब,
तुमको पाना है तुमको खोना है ।

इतना डरना भी क्या है दुनिया से,
जो भी होना है, वो तो होना है।

उठ के महफ़िल से मत चले जाना,
तुमसे रोशन ये कोना कोना है।

शायर:
स्वर: जगजीत सिंह

Click here to play this song

***
Jagjit Singh

charag-o-aftab gum badi haseen raat thi - gazal by Jagjit Singh

चराग-ओ-आफताब गूम, बड़ी हसीन रात थी,
शबाब की नकाब गूम, बड़ी हसीन रात थी।

मुझे पिला रहे थे वो कि ख़ुद ही शम्मा बुझ गयी,
गिलास गूम शराब गूम, बड़ी हसीन रात थी।

लिखा था जिस किताब में कि इश्क तो हराम है,
हुई वही किताब गूम, बड़ी हसीन रात थी।

लबों से लब जो मिल गए, लबों से लब ही सिल गए,
सवाल गूम जवाब गूम, बड़ी हसीन रात थी।

चराग-ओ-आफताब गूम बड़ी हसीन रात थी,
शबाब की नकाब गूम बड़ी हसीन रात थी॥

शायर: सुदर्शन फ़ाकिर
स्वर: जगजीत सिंह

Click here to play this song

***

Jagjit Singh, Gulzar

mud mud ke na dekh - Shree 420

I like this song for its magnificent set, for its orchestration, its picturization and choreography. I like this song for initial glimpse of beautiful Nargis, beautiful and elegant Nadira and the handsome Raj Kapoor. I like this song for its change in rhythm and change in the mood halfway through the song. I like this song for the way it is written and also for its meaningfulness. I like this song for its place in the film. The film would be incomplete if this song was not there.

मुड़ मुड़ के ना देख मुड़ मुड़ के
जिंदगानी के सफर में
तू अकेला ही नहीं है
हम भी तेरे हमसफ़र हैं

आए गए मंजिलों के निशाँ
लहरा के झूमा झूका आसमाँ
लेकिन रुकेगा न ये कारवां

नैनो से नैना जो मिला के देखे
मौसम के साथ मुस्कूरा के देखे
दुनिया उसी की है जो आगे देखे

दुनिया के साथ जो बदलता जाए
जो इसके सांचे में जो ढलता जाए
दुनिया उसी की है जो चलता जाए

मुड़ मुड़ के ना देख मुड़ मुड़ के...

***
गीत : शैलेन्द्र
संगीत : शंकर - जयकिशन
स्वर : आशा भोसले, मन्ना डे
चित्रपट : श्री ४२० (१९५५)

BHONSLE, MANNA DE, RAJ KAPOOR , NARGIS , NADIRA , LALITA PAWAR , IFTEKHAR

*** ***

Sunset at Halasuroo Lake

I spent a quiet evening at Halasuroo Lake in the heart of Bengaluru in the ever pleasant company of my cousin Amar Dada. I could unleash my photographic instinct after a long gap as the scene before our eyes changed from late afternoon hues to the dark nightfall. Before the evening I suffered from infection in throat and severe cold for more than two days. I also was suffering from a more than usual tiredness on the account of my day long ride from Ichalkaranji to Bangalore. It proved to be a good change from two-three day's of the compulsory rest. Halasuroo Lake visit cheered me just at the right time.

A day long excursion in the Kolhapur region

Fine morning on Miraj Kolhapur State Highway earlier in the day.

Statue of Bajiprabhu Deshpande at Fort Panhala. Photo taken in the evening.
Exposure: 30 sec, f5.6, ISO400

Exposure: 30 sec, f5.6, ISO400
Note my blurred face! Late to arrive at the position.